Dies und das auf Halterner Platt
In’t olle Raothuus, midden inne Stadt, hätt de Stadtagentur ähre
Rüüme. Dagg för Dagg gaoht dao etlicke Lüe, Frürmden un ook
Hältersken, ut un in, üm sick Informationen te haalen. Ick ook
manksen. Män äs ick nülick dao wass, dao wull nich ick mi beraoden
laoten, nee, de fröndlicken Damen van de Stadtagentur härren eene
Fraoge an mi.
Se wullen van mi wirten, wo dat Waort „Kümmelken“ wegg kaim un
wat dat daomet up sick härr. Dao moss ick deip un wiet naodenken,
büs in miene Blagentied, un de ligg jao all sessdig un mähr Jaohr
trügge. Ick häbb daomaols Jaohr för Jaohr, wu wull alle Hältersken
Blagen, in de Septemberwirken vör Krüüßerhöhung Kümmelken
spirlt, Aobend för Aobend. Wi sind dann met usse sölwstmaakten
Kümmelkes losstrocken, usse Straote up un daal, un hä t de
Kümmelkesleeder sungen. Up Platt un ook up Hoogdüütsk.
Män wo dat Waort „Kümmelken“ eegentlick wegg kümp, dat konn
ick bi de Stadtagentur ut de Lameng ook nich forts säggen. So wiet
äs mi bekannt is, is dat een speziellen Hältersken Utdruck. Ick häbb
in mährere plattdüütske Wäörderbööker naokirken un et nirgens
funnen. Mien eorie is de: Kümmelken kümp van Kümpken. Een
Kümpken is jao bekanntlick eene kleene Schürdel o een Napp, wu
he wull ook vandage no in jeden Huushold in Gebruuk is. Düsse
Näppe sind jao nao burben hen loss un unnen rüm half rund. Jüst so
äs de Kümmelkes, we wi us in usse Blagentied no sölwst bastelt hä t.
Ut roode Runkeln o giäle Röben.
Runkeln un Röben süht’m vandage so gued äs garnich mähr up
de Felder. Fröher wass dat Veeh- un besünners Schwienefoer. Et
harr den Vördeel, dat et sick den Winter üöwer in Runkelkuhlen
o –mieten frisk holl un nao un nao in den Konnenpott kuokt un
dann verfoert wuor. All de Famillgen, we in de Füftiger Jaohren no
Schwiene in’n Stall härren, de härren meest ook eenen Acker met
Runkeln o witte Röben.
För dat Kümmelkenbasteln kammen för us aowwer bloß Runkeln
in Betracht. Roode Runkeln, de giälen wassen män half so schöen.
Eene Runkel sitt inne Äer un is, wann se riep is, so groot äs twee
Manslüehänne, wann nich grötter. Van düsse Runkel wuor dann met
een scharp Mess de büörwerste Deel met Gröen a schnirden un de
unnere Deel met eenen ollen Irtenslirpel uthöehlt. So wiet uthöehlt
un –schrappt, dat de Wänne mürglickst dünn bleewen. Un in de
roode Butenhuut wuorn dann met een Pittermessken Sunne,Maond
un Stärne inritzt. Ganz vörsichtig natürlick, daomet keen Lock in
de Schale sturken wuor. Dann wär de Arbeid ümsüss wirst. Unnen
in den Buoden van dat Kümmelken wuor eene oole Kärße van’n
Wiehnachtsboom sett’t un datt Ganze met eenen Packsband an
eene Haselnurtstock hangen. Ferrig wass dat schöenste Kümmelken.
Met eene Sticke de Kärße anstirken - un et löchten int Düstern
wunnerbaor.
Dat alls, Kümmelkes und Kümmelkenspirlen, is met de Tied
ganz utsturwen. Dat enzigste, wat daovan no ürwer blirben is, is
de Kümmelkesprossjone up den Saoterdaggaobend vör de groote
Krüüßdracht. Aowwer ook de Kümmelkesprossjone twiärs dör de
Stadt is Jaohr för Jaohr wenniger besocht.Daoför kuomt de Martins-
un ook Nikolauszüge ümmer mähr in Mode. Eegentlick scha drüm,
dat so een ollen Hältersken Bruuk de Tieden nich üöwerstaiht.
Un Kümmelkes ut Runkeln hä t de Blagen vandage all irstrecht
nich mähr. Vandage gi t bloß no Papeer- o Papplatüchten ut’n
Supermarkt. Ofschonst schöen bunt, sind de för mienen Gesmack
nich half so schöen äs een ächtet Kümmelken van ussen Runkelacker
ächtert Huus.
So, nu wirt’t ook de fröndlicken Damen van usse Stadtagentur
Bescheid, wann äs wier een Frürmden wat üörwer Hälterske
Kümmelkes wirten will.
Heinz Kallho
32
